Patroni Europy. Stu czterdziestu pięciu autorów, głównie z Polski (97 osób), ale też ze Słowacji (40), Czech (6), Ukrainy (2) i Węgier (l), zgłosiło swoje prace do udziału w l Międzynarodowym Konkursie Plastycznym "Patroni Europy w sztuce". Wśród uczestników znaleźli się zarówno artyści profesjonalni, jak też twórcy ludowi oraz nieprofesjonalni, zwłaszcza pozostający w kręgu sztuki ludowej. Przeważali dorośli, choć nie zabrakło młodzieży, na co dzień kształcącej swe umiejętności w szkołach i ośrodkach kultury.

Międzynarodowa komisja, pracująca pod kierunkiem rektora Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach profesora Michała Klisia, nie miała łatwego zadania. W tym konkursie ważne były nie tylko artystyczne walory zgłoszonych prac, ale również ich religijne wartości, odpowiadające tematowi wyrażonemu w tytule przedsięwzięcia. Wielkie znaczenie w przypadku dzieł inspirowanych sztuką ludową miała także autentyczność tej inspiracji, czego wyrazem były przede wszystkim juror-skie oceny wybitnego znawcy tematu, etnologa, profesora Mariana Pokropka z Uniwersytetu Warszawskiego.

W efekcie przyznano aż 9 nagród i 18 wyróżnień indywidualnych oraz nagrody rzeczowe dla, pięciu ośrodków, których podopieczni wzięli udział w konkursie. Duża liczba laureatów to potwierdzenie wysokiego poziomu zgłoszonych prac, zwłaszcza tych, które decyzją komisji zostały za kwalifikowane do pokonkursowej prezentacji. Poziom był nie tylko wysoki, ale również bardzo wyrównany, o czym świadczy z kolei spora liczba nagród równorzędnych. Aż czworo artystów otrzymało pierwsze nagrody: Weronika Witkowska za subtelne malarskie portrety, Antoni Toborowiczza oryginalne drewniane figury o specyficznej tonacji kolorystycznej, Bronisław Bednarz - autor urzekających, pięknie malowanych płaskorzeźb i rzeźb oraz Leszek Cieślik, który wyczarował z piaskowca przejmująco surowe kamienne posążki. Laureatami drugich nagród zostali: nawiązująca do tradycji klasycznej ikony Blaźena Dzurjanikova ze Słowacji oraz Rozalia i Józef Szypułowie, autorzy imponującego tryptyku - przenośnego skrzynkowego ołtarza, świetnie łączącego rzeźbę w drewnie z malarstwem na szkle. Wśród uhonorowanych trzecimi nagrodami znaleźli się artyści parający się tak odmiennymi dziedzinami, jak ceramika (Małgorzata Gabryel), rzeźba w drewnie (Paweł Kufa) i malarstwo na szkle (Janina Jarosz-Wal czak), a w licznym gronie laureatów wyróżnień nie zabrakło również autorów znakomitej warsztatowo grafiki (Paweł Warchoł), niepokojącego w wyrazie malarstwa naiwnego (Jakub Gazurek), czy też monumentalnej twórczości pomnikowej (Gabor Beno Pogany).

Plan konkursu "Patroni Europy w sztuce" to doprawdy niezwykle różnorodny i zaskakujący pod wieloma względami zestaw prac. Łączy je temat i uwarunkowana tym tematem identyczna metoda twórcza, wymagająca od artystów najpierw zapoznania się z życiem i dokonaniami wybranych świętych (Europy, Polski, Słowacji, Czech i Węgier) a dopiero później przedstawienia własnego stosunku do tych postaci w formie artystycznej. Osobisty ton wypowiedzi był wręcz wpisany w formułę konkursu. Nic zatem dziwnego, że w rywalizacji o nagrody i wyróżnienia nie liczyły się kopie już gdzieś utrwalonych wizerunków ani nieliczne eksperymenty koncentrujące się na powierzchownym udziwnianiu formy. Dowodem na to, ze autentyczne przeżycie i zrozumienie tematu na ogół idzie w parze ze znalezieniem najbardziej odpowiednich środków artystycznego wyrazu jest właśnie większość dzieł zakwalifikowanych do pokonkursowej wystawy.

Twórcy chwilą zgłoszenia prac do konkursu zakończyli swe artystyczne obcowanie ze świętymi. Teraz pora na widzów. Pokonkursową wystawę można zobaczyć w różnych ośrodkach w Polsce, w Słowacji i Czechach, a być może również w innych krajach. Niech widzowie osądzą, na ile pomysłodawcom konkursu i wystawy udało się osiągnąć zakładane cele. Czy zebrane prace rzeczywiście przedstawiają aktualny stan sztuki sakralnej w Polsce i zagranicą? Czy konkurs przyniósł nowe, wartościowe propozycje z zakresu religijnej ikonografii? Czy wreszcie sama wystawa i towarzyszące jej wydarzenia przyczynią się do lepszego poznania świętych i ich dokonań? Czy powołani na patronów Europy przez papieży Pawła VI i Jana Pawła II: św. Benedykt, św. Cyryl i św. Metody, św. Katarzyna Sieneńska, św. Brygida Szwedzka i św. Benedykta od Krzyża - w tej właśnie Europie będą mogli poszerzać swe dzieło choć trochę dzięki tej wystawie?

Pytania i wątpliwości można mnożyć. Pewnie nie tylko można, ale i trzeba mówić przy okazji tej wystawy o potrzebie współczesnej ewangelizacji i konieczności pogłębiania religijnego życia wśród społeczeństw jednoczącej się Europy. Można sięgać po wielkie słowa i przywoływać największe autorytety, ale najlepiej obejrzeć wystawę i wpatrując się w wizerunki świętych, przeżywać własne ze świętymi obcowanie...

Leszek Miłoszewski