400 lat temu w drodze powrotnej z oblężenia Bredy w Niderlandach młody książę cieszyński Fryderyk Wilhelm wraz ze swoim orszakiem zatrzymał się w Kolonii, w gospodzie Der Gülich. Postój przeciągał się, bowiem książę zachorował, 19 sierpnia między godziną 19.00 a godziną 20.00, przeczuwając kres swego młodego żywota, w obecności świadków podyktował testament, w którym niezwykle przytomnie zapisał księstwo cieszyńskie swej siostrze, księżnej Elżbiecie Lukrecji. Ten akt, dokonany niejako wbrew czeskiemu prawu lennemu oraz przywilej uzyskany u króla Władysława Jagiellończyka w 1498 roku przez księcia Kazimierza II, zezwalający na dziedziczenie księstwa cieszyńskiego także w linii żeńskiej do czwartego pokolenia, umożliwiły księżnej przejęcie władzy w księstwie, a tym samym przedłużenie piastowskiego panowania na Cieszynie do roku 1653. Książę Fryderyk Wilhelm zmarł niedługo po podyktowaniu swej ostatniej woli, 19 sierpnia 1625 roku, o godzinie 21.15 zaś jego doczesne szczątki zostały sprowadzone do Cieszyna i złożone w nekropolii Piastów cieszyńskich, w kościele dominikanów. Tytuł wystawy nawiązuje wprost do wymarcia cieszyńskich Piastów, bowiem Fryderyk Wilhelm był ostatnim męskim przedstawicielem linii cieszyńskiej na tronie. Księżna Elżbieta Lukrecja po długich bataliach prawnych z Habsburgami otrzymała księstwo dożywotnio, lecz jej syn Ferdynand Jan Liechtenstein nie mógł odziedziczyć tronu. Księstwo cieszyńskie jako obumarłe lenno Korony Czeskiej przypadło władcom Czech, nowym księciem został Ferdynand IV Habsburg. Piastowie Cieszyńscy żyli jednak nadal, książę Adam Wacław miał bowiem syna z nieformalnego związku, Wacława Gotfryda. Mimo poparcia księżnej Elżbiety Lukrecji cesarz nie uznał praw do tronu jej brata, lecz nadał mu tytuł barona von und zu Hohenstein. Cieszyńska linia baronowska wygasła w 1706 roku, kiedy zmarł baron Ferdynand, zaś jego ciotka, baronowa Anna Maria, odeszła w roku 1714 jako ostatnia potomkini Piastów w ogóle.  

Zgromadzone obiekty, związane z Piastami cieszyńskimi, prezentowane są w Sali Rzymskiej pałacu Larischów, siedzibie Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie. W przestrzeni wystawy prezentowane są liczne zabytki archeologiczne z wykopalisk prowadzonych na zamku cieszyńskim, w przyrynkowej siedzibie księżnej Elżbiety Lukrecji oraz kryptach piastowskich w kościele pw. św. Marii Magdaleny. Wśród nich uwagę zwraca duża liczba różnorodnych kafli oraz posadzek z motywem orła górnośląskiego, tu symbolizującego cieszyńskich dynastów. Ten znak identyfikujący pojawia się najliczniej także na innych prezentowanych zabytkach, m.in. na monetach, medalach pamiątkowych, pieczęciach, kamiennych tarczach, dumnie zostając przyozdobionym od czasów księcia Przemysława II koroną. Najbardziej spektakularnym nośnikiem tego symbolu dynastii jest jednak bez wątpienia chorągiew z 1605 roku, sprawiona przez księcia Adama Wacława w związku z jego udziałem w walkach na Węgrzech i Morawach. Ten unikatowy w skali kraju piastowski artefakt, odtąd, dzięki dofinansowaniu ze środków Funduszu Promocji Kultury, zagości na stałe na ekspozycji Muzeum, przypominając splendor dawnych władców tej ziemi. 

W katalogu zostało zaprezentowanych w pełni – z dokumentacją fotograficzną obejmującą również sygnatury wytwórni – blisko pół tysiąca zgromadzonych i zachowanych wyrobów z porcelany, niezależnie od ich proweniencji, powstałych w okresie od połowy XVIII do połowy XX w. Kolekcja ceramiki była gromadzona od początków istnienia Muzeum – od 1801 r., a zachowany zbiór w znaczącej mierze obejmuje zarówno naczynia zastaw stołowych, jak i porcelanę typowo dekoracyjną (porcelanę figuralną).

„Oddajemy w Państwa ręce kolejny katalog zbiorów Działu Sztuki Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie. W 2005 r. ukazała się Sztuka baroku. Katalog zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego: malarstwo, rzeźba, przygotowana przez wieloletnią kierowniczkę Działu Sztuki – Irenę Adamczyk. W roku 2011 opublikowała ona kolejny tom, tym razem była to Sztuka gotyku i renesansu. Katalog zbiorów Działu Sztuki Muzeum Śląska Cieszyńskiego: malarstwo, rzeźba, rzemiosło artystyczne. Katalogi te były pierwszymi tego typu publikacjami w działalności naukowo-wydawniczej cieszyńskiego muzeum. Niniejszy tom, opracowany przez następczynię Ireny Adamczyk w Dziale Sztuki – Katarzynę Jarmuł-Niemczyk, wpisuje się w ten ciąg, jakkolwiek nie bazuje na klasycznej periodyzacji historii sztuki, ale obejmuje zwartą grupę obiektów, jednolitą pod względem materiału i techniki wykonania – kolekcję porcelany” – pisze w tekście Od Wydawcy Irena French, Dyrektor Muzeum Śląska Cieszyńskiego.

Publikacja: Białe złoto. Porcelana z kolekcji Muzeum Śląska Cieszyńskiego. Katalog zbiorów
Opracowanie: Katarzyna Jarmuł-Niemczyk
Konsultacje merytoryczne: Dorota Gabryś, Zamek Królewski na Wawelu 
Dorota Róż-Mielecka, Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Jolanta Sozańska, Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Korekta i redakcja językowa tekstu: PRE-TEKST Paulina Kielan
Tłumaczenie na j. angielski: LINELAB Dominika Kielan
Korekta tłumaczenia: Monika Preston, Russell Preston
Fotografie: Krystian Firla
Skład i łamanie, projekt graficzny, druk: Drukarnia Dimograf sp. z o.o. Bielsko-Biała
© Muzeum Śląska Cieszyńskiego 2024
ISBN 978-83-962090-3-0

Katalog można pobrać w formie pliku pdf bezpłatnie ze strony muzeumcieszyn.pl

Zadanie zostało zrealizowane w ramach programu rządowego „Wspieranie działań muzealnych”, ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Całkowity koszt zadania to 27992 zł, kwota dofinansowana przez MKiDN wynosi 20560 zł.

ŚWIADECTWO Z ŻYWOCIC. ŚLĄSK CIESZYŃSKI W OKRESIE DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ I OKOLICZNOŚCI TRAGEDII ŻYWOCICKIEJ - już dostępna w kasie Muzeum Śląska Cieszyńskiego!

Książka historyka prof. Mečislava Boráka (1945-2017), czołowego czeskiego eksperta zajmującego się badaniami dotyczącymi represji politycznych i zbrodni wojennych w nowożytnej historii Europy Środkowej, przedstawia tragiczne wydarzenia, które miały miejsce w niewielkiej miejscowości na Śląsku Cieszyńskim we wczesnych godzinach rannych 6 sierpnia 1944 roku. Autor, na podstawie wnikliwych badań zachowanych źródeł, zeznań świadków i ocalałych, rekonstruuje w szerszym kontekście zabójstwo 36 mężczyzn – 28 Polaków i 8 Czechów – dokonane w odwecie za krwawy atak partyzantów na gestapowców, pijących w jednej z karczm w Żywocicach. Publikację uzupełnia bogaty materiał ikonograficzny: mapy, fotografie i reprodukcje dokumentów.

Polskojęzyczną wersję książki w tłumaczeniu Ireny Prengel-Adamczyk, jak i wznowienie wersji oryginalnej z roku 1999, które do druku przygotował dr Radim Jež, wydało Muzeum Těšínska. Cena 74 zł.

Kasa Muzeum czynna:
wtorek, czwartek, niedziela 10:00-14:00
środa 12:00-16:00
piątek, sobota 10:00-15:00

Polecamy i zapraszamy!

Szanowni Państwo!

W związku ze zbliżającą się 105. rocznicą ośmiodniowej wojny czechosłowacko-polskiej, zamieszczamy poniżej wywiad, którego w zeszłym roku red. Beacie Tyrnie udzielił dr Tomáš Rusek, a do którego lektury niniejszym Państwa zachęcamy. Wywiad ukazał się drukiem w Kalendarzu Cieszyńskim na rok 2024, wydawanym przez Macierz Ziemi Cieszyńskiej.

O BADANIACH HISTORYCZNYCH, PLANACH UPAMIĘTNIENIA POLSKICH ŻOŁNIERZY ORAZ POMNIKU W ORŁOWEJ – Z DR. TOMÁŠEM RUSKIEM ROZMAWIA RED. BEATA TYRNA

Na cmentarzu w Orłowej odtworzony został dawny pomnik poświęcony czechosłowackim żołnierzom i cywilom, którzy zginęli w wojnie ośmiodniowej i całym konflikcie o Śląsk Cieszyński, jaki miał miejsce w latach 1918-1920. Oficjalne odsłonięcie odbudowanego pomnika początkowo zaplanowano na 30 września 2023 r., w 95. rocznicę odsłonięcia pierwotnego pomnika, ostatecznie odbędzie się w styczniu roku 2024 roku przy rocznicy wybuchu wojny ośmiodniowej. Na cmentarzu tym spoczywają także, nieupamiętnieni dotychczas w żaden sposób, polscy żołnierze, milicjanci i cywile, którzy zginęli podczas tego samego konfliktu. Do niedawna informacje o tym nie były znane. Ostatnio jednak Tomášowi Ruskowi udało się potwierdzić ten fakt.

Pomnik na orłowskim cmentarzu jest jednocześnie grobem Jana Čapka – założyciela legionu czechosłowackiego we Włoszech, poległego w czerwcu 1918 r. nad rzeką Piava na froncie włoskim, którego szczątki przewieziono w 1923 r. do Czechosłowacji i pochowano w Orłowej, gdzie mieszkał przed wojną. Nic więc dziwnego, że działacze Czechosłowackiej Wspólnoty Legionistów (Československá obec legionářská) od dawna wskazywali na potrzebę renowacji pomnika, co niedawno zostało zrobione.

Na cmentarzu tym spoczywają także, dotychczas w żaden sposób nie upamiętnieni, polscy żołnierze i milicjanci, którzy zginęli podczas tego samego konfliktu. Do niedawna informacje o tym nie były znane. Ostatnio jednak Tomášowi Ruskowi, historykowi z Uniwersytetu Opawskiego i działaczowi oddziału Ostrawa I Czechosłowackiej Wspólnoty Legionistów udało się, po przeprowadzeniu szczegółowych badań historycznych, nie tylko ustalić i potwierdzić ten fakt, ale także sporządzić listę spoczywających na orłowskim cmentarzu polskich żołnierzy. To pierwszy krok do upamiętnienia bohaterów, o co wspólnie zabiegają polscy i czescy działacze.

O badaniach historycznych, planach upamiętnienia polskich żołnierzy oraz upamiętniającym żołnierzy czechosłowackich orłowskim pomniku, poddawanemu właśnie renowacji, rozmawiamy z Tomášem Ruskiem.