Wystawa czynna od 11.02.2011 do 27.03.2011
Ikona określona słowem acheiropoietos, czyli obraz nie namalowany ludzką ręką, tworzona jest za każdym razem po to, aby poprzez nią oddawana była cześć Bogu i Jego Świętym. Zrozumiała jest więc obecność ikony w świątyniach, gdzie otacza się ją kultem. Muzeum, nazywane jest wprawdzie „świątynią sztuki”, nie spełnia jednak warunków, w których ikona pozostawałaby ikoną w całej swej teologii wyrazu. Wystawiana w galeriach i muzealnych salach ikona poddana zostaje desakralizacji, zatracając swój pierwotny sens i zadanie. Obok obrazów „świeckich”, a nawet religijnego malarstwa Zachodu ikona zdaje się przesuwać na inny plan, stając się zupełnie odrębną co do swej jakości i obecności, jakie przez siebie objawia. Muzeum jest więc miejscem, w którym ikonę postrzega się przede wszystkim jako dzieło sztuki. W świecie współczesnym, szczególnie na zachodzie Europy stała się ona jedynie obrazem, którego zadaniem jest zaspokojenie „estetycznego zmysłu” odbiorcy. Podziwia się więc formę ikony, kompozycję, kolorystykę, i to wszystko co decyduje o zewnętrznym wyrazie dzieła. Jednak, jak mówi P. Ewdokimow: Wszystko co jest po tej stronie linii, nie jest jeszcze ikoną, ponieważ nie jest cudem. Patrząc na to inaczej, dokonuje się straszliwego podrabiania świętości. Człowiek współczesny, tak bardzo zabiegany pośród wielu spraw nie potrafi zatrzymać się aby spokojnie spojrzeć na ikonę i usłyszeć, co przez swoje milczenie ma mu ona do powiedzenia. Zatrzymując się więc przed ikoną podziwiajmy jej piękno dzieła sztuki, pamiętając jednak, że nie uaktywnia ona jedynie naszych emocji, lecz również poczucie czwartego elementu obecności transcendencji, której ikona jest świadkiem, a wobec której my nie możemy pozostawać już tylko widzami.
(M. Kapalski „Obrazy pisane Światłem” Cieszyn 2011)
Ikony ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego pochodzą z pracowni ruskich i rosyjskich ikonopisów. Nieliczne z nich datować można na koniec XVIII wieku, są również te z początku XX stulecia. Jednak większość zgromadzonych tu ikon powstała w XIX wieku. Wiąże się to z nowym odkryciem malarstwa ikonowego w Rosji, przypadającego właśnie na XIX wiek. Wtedy to rozpoczął się prawdziwy ruch na rzecz odkrywania ikon. Kolekcję 300 ikon z XIX i początku XX wieku od 12 lutego można oglądać w Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie. Ekspozycja potrwa do 27 marca 2011 roku.
Prezentowana kolekcja jest własnością Muzeum Śląska Cieszyńskiego. Pochodzi z przemytu i ciągle uprawianego nielegalnego handlu dziełami sztuki szczególnie w krajach Europy Zachodniej. Większość z nich trafiła do zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego przekazana przez Urząd Celny i Straż Graniczną w Cieszynie. Ikony, zaprezentowane na wystawie powstały głównie na terenie Rosji w XIX i początkach XX wieku, a więc w okresie wielkiego zainteresowania sztuką tego rodzaju Jest to zbiór przypadkowy i niejednorodny, co wynika ze sposobu ich pozyskiwania. Pochodzą one z różnych warsztatów i pracowni Rosji. Zróżnicowany poziom artystyczny może wskazywać na powstanie części z nich w ośrodkach prowincjonalnych.
Zaletą kolekcji jest różnorodność tematyczna poszczególnych przedstawień. Dla lepszej czytelności wyodrębniono sześć grup przedstawiających: Chrystusa, Matkę Bożą, „prazdniki” czyli dwanaście wielkich świąt Kościoła prawosławnego, świętych, a także ikony kalendarzowe. Kolekcja liczy obecnie ponad 300 ikon na deskach a ponadto wiele innych przedmiotów sztuki cerkiewnej.
Wystawa „Mandyliony, Eleusy, Krasnuszki. Ikony prawosławne ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego” została zorganizowana w ramach projektu „Dwa miasta jedna tradycja – Dvě města edna tradice”.
”Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) za pośrednictwem Euroregionu Śląsk Cieszyński - Těšínské Slezsko"/ „Projekt je spolufinancován z prostředků Evropského fondu pro regionální rozvoj“ (ERDF) prostřednictvím Euroregionu Těšínské Slezsko – Śląsk Cieszyński”
