Wystawa jubileuszowa w Muzeum Śląska Cieszyńskiego. Ogień towarzyszy człowiekowi od zawsze. Jest źródłem światła i ciepła, ale może być też zagrożeniem. Przez stulecia ludzie musieli walczyć z zagrożeniem pożarowym, które niszczyło ich dobytek, a czasami zabierało samo życie. Cieszyn, nie licząc pożarów poszczególnych domów czy przedmieść niszczyły wielkie pożary w latach m.in. w 1552 i 1720 r. Niewiele pomagali utrzymywani przez władze miejscy strażnicy, których obowiązkiem było wypatrywanie ognia, sąsiedzka pomoc oraz proste przyrządy do gaszenia ognia jak bosaki czy skórzane wiadra tzw. węborki (fotografia) używane do gaszenia ognia. W 2 połowie XVIII w. władze austriackie zaczęły zwracać większą uwagę na kwestie zabezpieczenia miast przed pożarem. Pierwsze przepisy przeciwpożarowe dla Śląska Austriackiego ukazały się w 1756 r., w 1775 r. Cieszyn otrzymał odnowiony "Porządek ogniowy" (fotografia), który m.in. zobowiązywał władze miejskie do kupna i utrzymywania sikawek. Niewiele to pomogło: ćwierć wieku później, w maju 1789 r. Cieszyn dotknął największy pożar w jego historii. Spaliło się prawie całe miasto, a sprzęt ogniowy nie zdał egzaminu.

W 1 połowie XIX w. ochrona przed pożarami nadal spoczywała na barkach władz miejskich, które urządziły osobną strażnicę do przechowywania sprzętu gaśniczego (fotografia sikawki z 1822 r.). Środki jakie miasto przeznaczało na ochronę przeciwpożarową były jednak niewystarczające. Wybuchające w tych latach pożary były lokalizowane, ale ich ofiarą padło wiele domów mieszkalnych i obiekty publiczne (m.in. ratusz i sala redutowa w 1832 r.) Wraz z nastaniem w monarchii austriackiej (od 1867 r. austro-węgierskiej) ery rządów konstytucyjnych mieszkańcy Cieszyna, wzorem innych miast, postanowili sami zadbać o bezpieczeństwo swoich domostw. W 1863 r. powstała straż pożarna Komory Cieszyńskiej, swoje straże zorganizowała kolej koszycko-bogumińska i niektóre fabryki. Latem 1870 r. z inicjatywy cieszyńskiego kupca Eduarda Klemensa doszło do zwołania zebrania, na którym postanowiono powołać do życia Ochotniczą Straż Pożarną w Cieszynie [Freiwillige Feuerwehr in Teschen]. (fotografia) Oficjalne zebranie założycielskie odbyło się w obecności 60 osób 10 września 1870 r. Opracowany na podstawie regulaminu OSP z Opawy statut zatwierdziła Rada Miejska Cieszyna, a następnie Rząd Krajowy w Opawie (30 III 1871 r.). Pierwsze Walne Zebranie OSP w Cieszynie odbyło się 3 IV 1871 r., przełożonym został wybrany budowniczy Fritz Fulda, jego zastępcą E. Klemens. W akcjach brały udział dwie, potem trzy, dobrze wyposażone drużyny, od 1904 r. wspierana przez drużynę samarytańską (29 członków). OSP posiadała własną remizę początkowo przy ul. Bielskiej, od 1890 r. przy ul. Limanowskiego (fotografia) Przed I. wojną światową cieszyńska Ochotniczą Straż Pożarną liczyła ok. 150 członków, cieszyła się poparciem władz miejskich oraz obywateli, z których kilkuset zadeklarowało się jako członkowie wspierający. Brała udział w kilkuset akcjach gaśniczych, niektóre obiekty, np. teatr, znajdowały się pod jej stałą ochroną. Należała początkowo do Morawsko-śląskiego Zrzeszenia Straży Pożarnych, następnie do Śląskiego Zrzeszenia Straży Pożarnych z siedzibą w Opawie.

W końcu XIX w. ochotnicze stowarzyszenia straży pożarnej zaczęły powstawać w wielu miejscowościach Śląska Cieszyńskiego. We wsiach położonych koło Cieszyna, które w późniejszym czasie zostały włączone w granice miasta, oddziały Ochotniczej Straży Pożarnej założono kolejno w Sibicy (1892 r.), Górnym Żukowie (1900 r.), Mistrzowicach (1901 r.), Ligotce Kameralnej (1902 r.), Bobrku (1903 r.), Dolnym Żukowie (1905 r.), Podoborze (1910 r.), Mnisztwie (1911 r.), Boguszowicach (1912 r.) i Mostach (1913 r.). W przeciwieństwie do cieszyńskiej OSP, której członkami byli głównie niemieccy mieszczanie, ochotnicze straże pożarne w okolicznych miejscowościach były zdecydowanie polskie. W 1914 r., z inicjatywy Klemensa Matusiaka powołano do życia Krajowy Związek Polskich Straży Pożarnych na Śląsku Cieszyńskim, do którego należało 49 Ochotniczych Straży Pożarnych. Każda z nich w miarę możliwości starała się pozyskać jak najlepsze wyposażenie. (fotografie: Motopompa "Silesia", produkowana od 1932 r. przez firmę Karol Ochsner i Syn z Bielska (własność OSP Bobrek; Motopompa firmy Magirus, zakupiona w 1947 r. przez OSP w Pastwiskach)

Po upadku monarchii austro-węgierskiej i podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920 r. także cieszyńska straż pożarna uległa podziałowi. Powstała samodzielna Ochotnicza Straż Pożarna w Czeskim Cieszynie (1920 r.), potem także druga, czeska (1936 r.). Powołano do życia kolejne OSP w okolicznych wsiach: Pastwiskach i Krasnej w 1924 r. oraz w Marklowicach w 1928 r. oraz w Stanisławicach (1922 r.) po drugiej stronie granicy. Krajowy Związek Polskich Straży Pożarnych został w 1919 r. przekształcony w Cieszyński Związek Związku Straży Pożarnych Rzeczpospolitej Polskiej, który w 1923 r. zrzeszał 54 ochotnicze straże pożarne. Weszła w jego skład także cieszyńska OSP, chociaż aż do 1931 r. językiem korespondencji i komendy pozostał język niemiecki. Na czele Cieszyńskiego Związku stali m.in. Klemens Matusiak oraz Karol Pacuła. W 1921 r. powstał też Związek Polskich Straży Pożarnych w Czechosłowacji, który w 1937 r. zrzeszał 74 polskich straży pożarnych z terenu Zaolzia, wydawał też własne czasopisma "Przewodnik Strażacki" i "Strażacki Kalendarz". Po połączeniu obu części Cieszyna w 1938 r. także działające po obu stronach granicy oddziały Ochotniczej Straży Pożarnej zostały zjednoczone.

Po II wojnie światowej doszło do odnowienia działalności OSP w Czeskim Cieszynie, a oddziały straży pożarnych z okolic polskiego Cieszyna zostały skupione w ramach Powiatowego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych w Cieszynie. W 1951 r. Ochotnicza Straż Pożarna w Cieszynie została przekształcona w Państwową Straż Pożarną.

Ochotnicza Straż Pożarna w Bobrku została założona w 1903 r. przez grupę członków cieszyńskiej OSP. Pierwszym naczelnikiem Ochotniczej Straży Pożarnej w Bobrku został Franciszek Hliśnikowski. Już w 1904 r. zakupiono pierwszą ręczną czterokołową sikawkę firmy Czermak, która początkowo została umieszczona w stodole naczelnika. Własną remizę strażacy z Bobrku wybudowali w latach 1907-1908. (fotografia) W czasie I wojny została zajęta przez wojsko, które zniszczyło całe wyposażenie OSP. Ochotnicza Straż Pożarna w Bobrku wznowiła działalność w 1919 r., w 1923 r. ksiądz Józef Londzin poświęcił sztandar OSP Bobrek. Po włączeniu Bobrku do Cieszyna miejscowa OSP została w 1934 r. połączona z Ochotniczą Strażą Pożarną w Cieszynie jako jej trzeci pluton. Nie zaprzestano działalności także w czasach II wojny światowej.

Po zakończeniu wojny Ochotnicza Straż Pożarna w Bobrku wznowiła samodzielną działalność, po 1951 r. przyjmując do swojego grona znaczną część członków cieszyńskiej OSP. OSP Bobrek jest więc w dużym stopniu kontynuatorem działalności Ochotniczej Straży Pożarnej w mieście Cieszynie, która szczyci się tradycją 135 lat służby dla społeczeństwa. Siedzibą Ochotniczej Straży Pożarnej w Bobrku jest przebudowana i dobrze wyposażona remiza.

Oprócz OSP Bobrek na terenie polskiej części Cieszyna działają oddziały Ochotniczej Straży Pożarnej w Mnisztwie (założona w 1911 r.), Boguszowicach z Kalembicami (1912 r.) Pastwiskach (1924 r.), Krasnej (1924 r.) oraz w Marklowicach (1928 r.). Podstawą ich działalności jest ratowanie zagrożonego w czasie pożaru, i nie tylko, mienia i życia ludzi, jak też podnoszenie umiejętności strażackich w trakcie stałych ćwiczeń i szkoleń. Czasami przychodzi im ryzykować własnym życiem. Największą ofiarę złożyli strażacy z Ochotniczej Straży Pożarnej w Pastwiskach: Władysław Sułek, Ernest Jakubiec, Andrzej Topiarz i Ludwik Bobrzyk, którzy zginęli przy próbie ratowania zagrożonego przez powódź Mostu Przyjaźni w Cieszynie w 1970 r. Tradycyjnie oddziały Ochotniczej Straży Pożarnej, z których każda posiada własną remizę, są także ośrodkami życia kulturalnego i towarzyskiego (fotografia).

Eksponaty na wystawę udostępnili: OSP w Bobrku, Boguszowicach, Mnisztwie oraz Pastwiskach, Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach, Archiwum Pństwowe w Katowicach, oddział w Cieszynie oraz Zdzisław Wigłasz, Wilhelm Syrnicki, Wojciech Zębik i Tomasz Lenkiewicz (ze zbiorów OSP Dzięgielów).

Organizatorzy wystawy:
Janusz Spyra,
Zdzisław Wigłasz